۱۰۰۱ کتاب که باید خواند: رمان و داستان: کتاب بیگانه نوشته آلبر کامو: ادامه جریان روز محاکمه و پرسشهای عجیب و غریب

ادامه از نوشتار پیشین

کتاب بیگانه  نوشته آلبر کامو؛ ادامه گزارش روز محاکمه

...ماری به من اشاره اضطراب آمیزی کرد . من تاوقتی که سلست ، آخرین نفری که نامش خوانده شـد ، بلنـد شـد ،

هنوز متعجب بودم که چطور تا به حال آنها را ندیده بودم . در کنار او آن زن ریزه و فـرزی را کـهدر رسـتوران ملاقـات

کرده بودم باهمان ژاکت وهمان حالت مصمم شناختم . با اصرار به من نگاه می کرد .

 من وقــت فکـر کـردن نیـافتم ،زیرا رئیس شروع به صحبت کرد . گفت : اکنون محاکمات اساسی شروع می شود و بیهوده می دانــد بـه جمعیـت تذکـربدهد که آرامش را حفظ کنند . به عقیده او ، با رعایت این اصل است که می شود محاکمــه ای را بـا واقـع بینـی و بـیطرفانه اداره کرد . حکم هیئت دادگاه با روح دادپروری صادرخواهد شد . و درهر صورت ، به مجـرد وقـوع کـوچکـترینسانحه ای تماشاچیان را اخراج خواهد کرد . 

گرما بالامی رفت و من می دیدم کهدر تالار، تما شاچیان با روزنامه ، خود را بــادمی زدنـد . ایـن کـار ، صـدای خـشخش مداوم کاغذ را به گوش می رساند . رئیس اشاره ای کرد و دربان سه بــادبزن حصـیری حـاضر کـرد . کـه آن سـهقاضی فوراً از آنها استفاده کردند . 

 بازپرسی از من همان لحظه شروع شد . رئیس با آرامش از من پرسش مــی کـرد . و حتـی ، بـه نظـرم آمـد ، کـهصدایش آهنگی صمیمانه داشت . باز از من هویتــم را پرسـیدند و بـا وجـود نـاراحتی و عصبـانیتم ، فکـر کـردم کـهدرحقیقت این کار بسیار طبیعی است . زیرا خیلی خطرناک می شد اگر کسی را به جای دیگری محاکمه می کردند . بعــدرئیس ماجرای آنچه را که من کرده بودم شرح داد . در حالی که بعد از خواندن هر سه جمله به مـن خطـاب مـی کـرد ومی پرسید : « آیاهمینطور است ؟» . من بنا به دستور وکیلم ،هر بار ، جواب دادم : « بلــه ، آقـای رئیـس ». ایـن کـارطول کشید . چون رئیس ، ریزه کاری های بسیاری را در ضمن قضیه نقل کــرده بـود . در تمـام ایـن مـدت ، روزنامـهنگاران می نوشتند . من نگاههای جوانترین آنها ، و آن زن ریزه فرز را ، حس می کــردم . نیمکـت ترامـوای کـاملاً بـهطرف رئیس چرخیده بود . رئیس سرفه کرد ، پرونده اش را ورق زد و در حـالی کـه خـود را بـادمی زد ، بـه طـرف مـنبرگشت . 

باز از روابط عاطفی با مادر پرسیدند

 به من گفت اکنون باید به سئوالاتی پرداخت کهدر ظاهر مربوط به کار من نیست ؛ اما شاید بستگی کــامل بـا آن

داشته باشد . ملتفت شدم که می خواهد باز از مادرم صحبت کند . و درهمین موقع حس کردم که چــه انـدازه ایـن کـار

مرا کسل می کرد . 

از من پرسید چرا مادرم را در نوانخانه گذاشته بودم ؟ جواب دادم به علت این کـه بـرای نگـهداری وپرستاری وی پول نداشتم . از من پرسید آیا اینجدائی در شخص من اثری داشته است ؟ و من جواب دادم که مادرم و من ؛ نه از یکدیگر ، و نــه ازهیچکـس دیگـر ،توقعی نداشتیم وهر دو به زندگانی جدید خودمان خو گرفته بودیم . آن گاه رئیــس گفـت نمـی خواهـد زیـاد روی ایـنموضوع بحث شود . و از دادستان پرسید آیا سئوالی دارد که از من بپرسد ؟ 

 دادستان که تقریباً پشت به من داشت ، بی اینکه مرا نگاه کند ، اظهار کرد با اجازه مقــام ریاسـت ، مـایل اسـتبداند که آیا بازگشت من به تنهائی به طرف چشمه ، به قصد کشتن مرد عرب بوده اســت ؟ گفتـم : « نـه . » . «خـوببرای چه مسلح بوده ، و به چه جهت مستقیماً به طرف همان مکان معیــن بـرگشـته بـوده اسـت ؟ » گفتـم بـر حسـبتصادف بود . و دادستان با لحن بدی تذکر داد ، « فعلاً دیگر عرضی ندارم .» از این به بعد ، مطـالب کمـی درهـم شـد . یا اقلاً من این طور حس می کردم . اما بعد از مشورت با این و آن ، رئیس ختم جلسه را اعلام داشت و جلسه بــه بعـداز ظهر ، برای شنیدن اظهارات شهود ، موکول گردید . 

 فرصت تفکر نداشتم . مرا بردند ، در کالسکه زندان سوار کردنــد و بـه طـرف زنـدان بردنـدم ، کـهدر آنجـا غـذاخوردم . پس از مدت کوتاهی ، درست به اندازه اینکه درک کنم خســته هسـتم ، بـه سـراغم آمدنـد . همـه چـیز از سـرگرفته شد . و من خود را درهمان تالار در مقابل همان قیافه ها یـافتم . فقـط هـوا بسـیار گـرم تـر بـود و مثـل اینکـهمعجزه ای رخ داده باشدهر یک از قضات و دادستان و وکیلم و چند روزنامه نگار نیز ، بادبزن حصیری بـه دسـت گرفتـهبودند. روزنامه نگار جوان و آن زن ریزههمان طور در جای خود قرار داشتند . اما آنها خود را باد نمـی زدنـد و بـی اینکـهچیزی بر زبان برانند ،همان طور مرا نگاه می کردند . 

بازهم راجع به مادر تحقیق کردند

 من عرقی را که روی صورتم بود پاک کردم و فقط وقتی اندکی به خود آمدم و فــهمیدم کجـاهسـتم کـه شـنیدممدیر نوانخانه را خواندند از او پرسیده شد که آیا مادرم ا از من گله می کرده ؟ او جواب داد بله ولی ایـن عـادت نوانخانـهأی هاست که از بستگان خود شکایت کنند . 

رئیس توضیح خواست که آیا مادرم از اینکه به نوانخانــه اش سـپرده بـودماز من شکایت می کرد ؟ و مدیر باز گفت بله . اما این بار ،چیزی نیفزود.به یک ســوال دیگـر جـواب داد کـه از آرامـشمن در روز به خاک سپردن مادرم ، تعجب کرده بوده است . 

من گریه نکرده بودم

سئوال شــد منظـور وی از آرامـش چیسـت ؟ آنگـاه مدیـرچشمان خود را به نوک کفشش دوخت ، و گفت در آنروز من نخواسته بودم مادرم را ببینم و حتــی بـرای یـک بـارهـمگریه نکرده بودم ؛ و پس از دفن ، بی این که بر سر قبرش به تفکر فرو بروم فوراً عزیمت کــرده بـودم. یـک موضـوعدیگرهم او را متعجب ساخته بود : یکی از مأمورین تدفین به او گفته بود کــه مـن سـن مـادرم را نمـی دانسـتم . 

یـکلحظه سکوت برقرار شد . و رئیس از وی پرسید آیا مطالبی که گفت به طور قطــع راجـع بـه مـن اسـت ؟ چـون مدیـرسئوال را نفهمید ، رئیس برایش گفت : « مقررات اینطور است .» بعد رئیس از دادســتان پرسـید آیـا از شـاهد پرسشـیدارد ؟ و دادستان فریاد کشید : « اوه ،همینقدر کافی است » و این جمله را با چنان طنینـی ، و بـا چنـان نگـاه فاتحانـهای به طرف من ادا کرد که بعد از سالها برای اولین بار میل عجیبی به گریـه کـردن در مـن انگیختـه شـد . زیـرا فکر کردم که چه اندازه مورد نفرت همه این مردم هستم . 

 رییس پس از اینکه ازهیئت قضاۀ و از وکیلم سئوال کرد که آیا پرسشی دارنـد ، دربـان نوانخانـه را فـرا خوانـد . در مورد او نیز ماننددیگران ،همان تشریفات تکرار شد . دربان هنگامی که رسید ، نگــاهی بـه مـن انداخـت و چشـمانخود را برگرداند . و به سئوالاتی که از وی می شد جواب داد . گفت که مــن نخواسـته بـودم مـادرم را ببینـم . و سـیگارکشیده بودم و خوابیده بودم و بالاخره شیر قهوه نوشیده بودم .

در این موقع حــس کـردم کـه چـیزی همـه تـالار را بـههیجان آورد . و ، برای اولین بار فهمیدم که مقصر بوده ام . دربان را بـه تکـرار قضیـه شـیرقهوه و سـیگار کشـیدن وادارکردند دادستان با برق مسخره کننده ای کهدر نگاهش بود به من نگریست. در این لحظه ، وکیلـم از دربـان پرسـید آیـااو در سیگار کشیدن با من همراهی نکرده بوده است ؟

 اما دادستان در مقابل ایـن سـئوال ، بـا شـدت بلنـد شـد و اظـهارداشت : « در اینجا جانی کیست ؟ و این چه روشی است که می خواهند با آن برای بی اثــر جلـوه دادن شـهادت هـائیکه بههر صورت قاطع و خرد کننده است شهود را لکهدار کنند . » با وجودهمه اینها ، رئیس از دربان خواســت کـه بـهسئوال جواب بدهد . پیرمرد با حالتی آشفته گفت : « من بخوبی می دانم که خطا کارم . اما جـرأت نداشـتم سـیگاری راکه آقا بمن تعارف کرد ، رد کنم . » در اینجا ، از من سئوال شد آیا مطلبی دارم که بیفزایم ؟ جواب دادم : « هیــچ فقـطباید بگویم که شاهد حق دارد . درست است ، و من به او سیگار تعارف کردم . » آنگاه دربان با کمی تعجـب آمیختـه بـهحق شناسی ، به من نگاه کرد . کمی مردد مانده و بعد گفت که اما قهوه را خودش بـه مـن تعـارف کـرده بـوده اسـت . 

چرا در مقابل جسدی که هستی بخشیده بی تفاوت بوده است.

وکیلم که انگار فتح درخشانی کرده بود ، با سر و صدا اعلام داشت که هیئت محترم قضاۀ به آن موضوع توجــه خواهنـدفرمود . اما دادستان از بالای سر ما به صدا درآمد و گفـت : « بلـه آقایـان هیئـت قضـاۀ توجـه خواهنـد کـرد و نتیجـهخواهند گرفت که یک مرد بیگانه می تواند قهوه تعارف کند ؛ اما پسر در مقابل جسد کسی که به وی هســتی بخشـیدهاست ، باید آنرا رد کند . » دربان به جای خود ، روی نیمکت برگشت .  وقتی که نوبت توماس پرز رسید ، دربان مجبور شد زیربغل او را ، تا رسیدن به نـرده ، بگـیرد. پـرز گفـت فقـطمادرم . را می شناخته و مرا فقط یکبار ، آن هم در روز تدفین دیده بوده است . 

ادامه دارد...

امیر تهرانی

امیر تهرانی

ح.