کتاب پرورده خیال: نامه های پنهانی

میل سیری ناپذیر و عطش کتاب دوستی و‌کتا ب خوانی در من بصورت های گوناگون جلوه گر شده است.

 یکی از این صورتها عطش سیری ناپذیر خواندن کتابهایی است   که  در باره کتابها به نگارش در آمده اند. در این ارتباط فهرست کتابها و بویژه فهرست کتابهای نسخه های خطی   جای خود را داشته و ازنظر کتاب دوست و کتابخوانی مثل من در صدر مجلس با شکوه کتاب خوانی جای داشته و بر کرسی عظمت نشسته است.

چون با این روش می توان به فهرست فهرست ها پی برد:یعنی با خواندن فهرستهایی این چنین می توان از فهرست موضوعات کتابها  آگاه شد.

اخیرا  فهرست نسخه های خطی در ۶ جلد در اینترنت قرار داده شده که برای دوستداران آن هم مرجع تحقیقی است و هم گلزار سیر و سیاحت برای اشخاصی مانند من!

برای نمونه فهرست کتاب پرورده خیال نوشته محمد میرزای قاجار را در این نوشتار می آورم که برای تاج الدوله یکی از همسران فتحعلی شاه قاجار نوشته و در آن انواع نامه های عاشقانه را آورده است. مطالعه این فهرست خواننده را به دنیای خیال تاج الدوله و همه زنان و دختران و آن عهد می برد که این هم فال است هم تماشا: 

«نویسنده میگوید روزی یکی از زنهای فتحعلی شاه که از فاضلان زمان بود از من خواست که رساله ای تألیف نمایم و «در وی جمع باشد چندین نامه که همه نوشتجات و مراسلات عاشقانه و معشوقانه باشد». من هم قلم به دست گرفتم و این رساله پرداختم.

 رساله ای است به نظم و نثر شامل یک «مقدمه» و ده «باب»، که نه باب آن هر یک مشتمل است بر پنج نامه از عاشق به معشوق در حالات مختلف و باب دهم در خاتمه کتاب است. 

فهرست بابهای آن: .۱ عشق و اشتداد محبت در پنج «نامه»: اشتعال نایره (آتش) فراق، شبان تنهایی، بیتابی در محبت، غمخواری و بیکسی، طلب مرگ از کثرت اندوه؛ .

۲ مهاجرت مطلوب در پنج «نامه»: سرزنش رقیبان، شرح حال خود با معشوق، فغان و زاری و حسرت و بی قراری، اینکه هرگز خبری و پیکی از تو نرسید، شرح حال خود به باد صبا؛ 

.۳ گله گزاری از معشوق در پنج «نامه»: اینکه چرا مرا به شکار نبردی، اینکه چرا جواب نامه ام ننوشتی، چرا فلاطون را نوازش کردی و مرا

نوازش نکردی و بر من ننگریدی، چرا احوال مرا نپرسیدی، چرا به تماشای باغ رفتی و مرا نبردی؛ .

۴ تعریف ایام وصل و تأسف از آن روزها در پنج «نامه»: رازگزاریهای خود به معشوق در آن روزها، اینکه با هم به باغ و بستان میرفتیم، از گفته من بیرون نبودی، چرا مرا دیدی که چنین و چنانم چرا مفارقت کردی، حسرت که خوشا وقتی که چنین و چنان بودیم؛ .

۵ بیماری معشوق، در پنج «نامه»: رسیدن خبر بیماری و مغموم شدن، اینکه خدا درد تو را نصیب من کناد، چرا از عناب لب و بنفشه سر زلف مرا دوا نمیکنی، مناجات میکنم با خدا از برای طلب شفای تو، شکرگزاری که معشوق شفا یافته؛ .

۶ رسیدن خبر بیماری عاشق، در پنج نامه: اینکه ترا گفتند فلان بیمار است احوال نپرسیدی، اینکه بر زیردستان رحم کن، در وصیتها که من ازین رنج جان نبرم و بعد از من چنین و چنان کن؛ 

.۷ در اینکه شبها به کوی تو پنهان میآیم، در پنج «نامه»: اینکه غیر از من شکایت میکرد و تو گوش میدادی، راز مرا از برای دیگری میگفتی، با فلان در عیش بودی و از من غافل بودی، چیزی به تو داده بودم دیدم که به غیر مینمودی، مرا در بزم خواندی و التفات نکردی؛ .

۸ یار تازه گرفتن معشوق، در پنج نامه: اینکه یار نوت مبارک باد، شکایت از بیوفائی، اینکه خدمت دیرین مرا فراموش کردی، در حضور من با یار نو نوازشهای لطف آمیز کردی، در انعام و بخشش با یار نو؛ .

۹ نوازش عاشق، در پنج نامه: در شکرگزاری از رأفتها و 

احوالپرسی، شکرگزاری که مدعی را خوار کردم، فردا به باغ میروم تو هم بیا، -

۱۰ در خاتمه کتاب و بیان اینکه به این نوشتن این سیاق مامور بودم. »

امیر تهرانی