ادامه از نوشتار پیشین
تعریف فلسفه
چون علاقه بسیار زیادی به فلسفه ایرانی داشتم که پس از اسلام توسط فیلسوفانی هم چون فارابی، ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، محمد زکریای رازی بنیان گزاری بود مشتاقانه در پی یافتن کتابهایی بودم که آنان در این زمینه نوشته بودند.
بخشی از کتاب شفای ابن سینا ، و فصوص الحکم فارابی در کتابخانه پدری موجود بودند.ولی من می خواستم در ابتدا ی ورود م به سرزمین اسر ار آمیز فلسفه کتابی بزبان پارسی مطالعه کنم که یک اطلاعات کلی در اختیار من بگذارد و انگاه آثار جاودانه فلسفه ایرانی را بخوانم.
از آنجا که شانس و بخت من در زمینه کتاب و دانش،و ادب و هر موضوع علمی، ادبی ، تاریخی که علاقه به مطالعه آن داشته باشم، بختی و شانسی طلایی و آسمانی است ،دوجلد کتاب فلسفه عام و خاص نوشته شدروان استاد مهدی الهی قمشه ای پدر دانشمتد و سخنران نابغه استاد دکتر حسین الهی قمشه ای در کتابخانه پدر موجود بود ابتدا از این کتاب ورود به معبد فلسفه ایرانی اسلامی نمودم .
وقتی مرحوم پدرم که روحش در بهشت برین باد متوجه شد که من به خواندن این کتاب مشغولم بی نهایت شادمان گردید و علیرغم آن که هیچوقت به من و یا هیچ بیک از فرندانش اصرار برای خواندن و یا مطالعه مطلبی و کتابی نداشت ، با لبخندی حکایت از رضایت گفت:" حتما این کتاب را مطالعه کن! این مرد یعنی آقای قمشه ای یک داشمند به معنای واقعی است.".
و من د رجواب گفتم :" ایشان را می شناسم،"
با گفته من تعجب پدر بیشتر شد.
و من افزودم" ترجمه فارسی اقای قمشه ای از قرآن را تا به آخر حوانده ام. و از روی این کتاب فهمیدم قرآن چه می گوید.
بخوبی می توانستم آثار رضایت کامل را در چهره زیبا و با هیبتشرا مشاهده کنم. او در حالی که سراپا رضایت بود گفت :" این ها را ادامه بده!." و سپس از اتاق خارج شد.
من تا امروز و در سرحد تو ان دستور آن پدر که قلبش کهکشان مهربانی بو د و آن نخستین استادم و استاد صد ها تن از بر جسته ترین استادان ، و پزشکان، مهندسان و مدیران و این سرزمین را تا به امروز در گوش خودم هوشیارانه نگاه داشته ام.
استاد قمشه ای خود در آغاز کتاب جلد اول و دوم آنرا این گونه معرفی کرده است: "این کتاب تقسیم می شود به چهار تعلیم و یک خاتمه،
تعلیم اول در فلسفه اعلی(اولی) که علم الهی اعم و علم کلی و امور عامه معروف است و این تعلیم مشتمل بر یک مقدمه و هفت فصل و دو تذکره است،
تعلیم ثانی(دوم) در جواهر و اعراض است و این تعلیم مشتمل بر چهارفصل و یک تبصره است.
تعلیم سوم در الهیات خاص و در آن چهارفصل و یک خاتمه است.
تعلیم چهارم [که در جلد دوم واقع شده] شرح رساله حکیم فارابی است که مشتمل است بر شصت‌وشش فصل و یک ضمیمه در روانشناسی و یک خاتمه در علم منطق."
چهار تعریف از فلسفه
استاد قمشه ای در آغاز کتاب چهار تعریف از فلسفه ارایه می کند:
۱حکمت (فلسفه) خروج نفس(انسان) از نقص و قوه به سوی کمال لایق انسان در علم و عمل است. (حکمت به انسان راه به فعلیت در آوردن نیروهای ذهنی و عقلی را نشان داده و انسان به کمالی که لایق اوست می رسد.)
۲-حکمت باعث می شود انسان عاقل مانند جهان آفرینش شود و خود به جهانی تبدیل گردد که نظم و عقل در آن حکمفر ماست.این چنین انسانی از جهان بی نیاز می شود:
ای نسخه اسرار الهی که تویی ای آئینه جمال شاهی که تویی
بیرون زتو نیست هر چه در عالم هست از خود بطلب هر آنچه خواهی که تویی
۳-علم به احوال موجودات همان گونه که هستند.(شناسایی ودرک جهان و آنچه در آن می گذرد). فلسفه امروز غرب بر این اساس شکل گرفته است.
۴-حکمت تشبه به اخلاق الهی است. (یعنی حکمت باعث می شور که انسان اخلاق الهی پید اکند.)
این تعریف چهارم در فلسفه امروز غرب مورد توجه نیست و من با مطالعه کتاب حکمت الهی بود که دریافتم فلسفه حکیمان و فیلسوفان مسلمان ایرانی مانند ابن سینا و فارابی می بایست تفاوت عمده ای با فلسفه غربی داشته باشد. این حدس من بعدها که کتابهای فلسفی ابن سینا مانند شفا و اشارات را و اسفار ولاصدرا و فصوص فارابی را خواندم تایید شد.
ادامه دارد
امیر تهرانی
ح.ف
