رازهای کتابخانه من (۱۶): پهنه شکوهمند ادب پارسی(۲)

ادامه از نوشتار پیشین

۵۶ و ۵۷گلستان و بوستان سعدی

از نخستین کتابهایی که در کتابخانه پدری مرا هوش ربا نمود و مجذوب و مسحورم ساخت گلستان و بوستان سعدی بودند. گلستان به روش نثر و بوستان به روش نظم خلق شده اند.

سیر و سفر در گلستان همیشه بهار استاد سخن  سعدی 

گلستان را تاثیر گذارترین  کتاب بر ادبیات پارسی دانسته اند و کتاب بوستان را یکی از ۱۰۰ کتاب برتر جهان معر فی کردهاند. این معرفی دوم یعنی در مورد کتاب بوستان توسط مجله معروف گاردین انگلیس صورت گرفته است .

بر اساس شواهد و مدارک قطعی استاد سخن سعدی نگارش کتاب گلستان را در زمانی کمتر از یک سال بعد از تدوین بوستان، و گویا در نخستین روز های اردیبهشت  ماه سال ۶۵۶ هجری شروع کرد ه بود که خود در آن مورد می گوید :
«هنوز از گلِ بوستان بَقیّتی موجود بود» که نگارش آن را به پایان رساند
یعنی اثری جاودانه که در بهار خلق شد و بعنوان بهار جاودانه ادب پارسی ثبت شد.
اگر چنین باشد باید باورنمود که سعدی در خلق این اثر معجزه کرده که در مدتی کوتاه چنین اثر با ارزشی افریده است.

به نمونه هایی از کتاب گلستان نظری بیاندازیم و در گلستان همیشه بهار سعدی سیری کنیم:

مردان خدا این چنین اند!
۱-دزدی به خانه پارسایی در آمد. چندان که جست چیزی نیافت. دلتنگ شد. پارسا خبر شد. گلیمی که بر آن خفته بود در راه دزد انداخت تا محروم نشود.

شنیدم که مردان راه خدای
دل دشمنان را نکردند تنگ


تو را کی میسر شود این مقام
که با دوستانت خلاف است و جنگ

عر فان و تصوف چیست؟
۲-یکی از مشایخ شام )سوریه امروز( را پرسیدند از حقیقت تصوف.
گفت: پیش از این (صوفیان) طایفه‌ای در جهان بودند به صورت پریشان و به معنی جمع،
اکنون جماعتی هستند به صورت جمع اند و به معنی پریشان.

چو هر ساعت از تو به جایی رود دل

به تنهایی اندر صفایی نبینی

ورت جاه و مال است و زرع و تجارت
چو دل با خدای است خلوت نشینی


 ریاکاری تا چه حد؟
۳-زاهدی مهمان پادشاهی بود. چون به طعام بنشستند کمتر از آن خورد که ارادت او بود و چون به نماز برخاستند بیش از آن کرد که عادت او، تا ظنّ صلاحیت در حق او زیادت کنند.

ترسم نرسی به کعبه، ای اعرابی
کاین ره که تو می‌روی به ترکستان است

چون به مقام خویش آمد سفره خواست تا تناولی کند. پسری صاحب فراست داشت. گفت: ای پدر! باری به مجلس سلطان طعام نخوردی؟ گفت: در نظر ایشان چیزی نخوردم که به کار آید. گفت: نماز را هم قضا کن که چیزی نکردی که به کار آید.

ای هنرها گرفته بر کف دست
عیبها بر گرفته زیر بغل

تا چه خواهی خریدن ای مغرور
روز درماندگی به سیم دغل


در گلستان همه نوع گل موجود است و سعدی خود می گوید:
به چه کار آیدت زگل ورقی از گلستان من ببر ورقی
گل همین پنج روز و شش باشد این گلستان همیشه خوش باشد.


راز ادبی پنهان در گلستان
ملک الشعرای بهار بر این باور بود که گلستان اگر چه بصورت نثر است و شعر نیست ولی با پس و پیش کردن واژه های آن می توان شعرهای زیبا خلق کرد.

گلستان به زبانهای مختلف جهان ترجمه شده است.

ادامه دارد...

تا اینجا ۵۷ جلد

امیر تهرانی

ح،ف