رازهای کتابخانه من(۲۸): زبانهای خارجی: فرهنگ های لغات(۲)

فرهنگ های لغات 

ابتدا بر ای تغییر ذائقه هم که باشد به یکی از تجربیات و خاطرات  شیرین خودم  می مردازم  که سودمندیهای یادگیری زبان های دیگر ملل  را نشان می دهد.

سالها پیش و برای مدتی بنا به معرفی یکی از دوستان در شرکتی معظم کار کردم که بعدها وزارتخانه شد. با توجه به آن که این شرکت قبلا بتوسط گروه ایر انی انگلیسی اداره می شد تمام دفاتر فنی ، علمی ، وحتی اداری به انگلیسی بودند. من در آن سازمان مسئولیت سنگینی داشتم و بخش من حدود بیست کارمند داشت که بعض از آنها افرادی بودند که نوزده بیست سال در آن سازمان کار کرده بودند.
یکی از بخشهایی که جزو ما بودند بخش کامپیوتری بود که اطلاعات را از روی برگه ها ی چاپی به درون کامپیوتر می فرستادند. البته کامپیوترهای سی سال پیش!
 روزی دفعتا متوجه شدم که جعبه هایی انباشته از این برگه های چاپی حاوی اطلاعات در راهرو طویل مقابل اتاق من انبار شده است. حدود یک هفته این جعبه ها دست نخورده بر جای خود باقی ماندند.وقتی از مسئول مربوطه علت عدم انجام کار بر روی برگه ها را پرسیدم پاسخ داد که: "اطلاعات برگه ها کلا به زبان انگلیسی است و دوم آنکه ما نمی دانیم چگونه این اطلاعات را بدرون کامپیوتر وارد کنیم. قرار است همه اینها به انگلستان فرستاده شود . تا آنجا یک به یک بررسی کافی بعمل امده و اطلاعات مربوطه استخراج و برای ثبت د ر کامپیوتر به نگارش در ایند‌."

یکی از برگه ها را برداشته و پشت میز کارم مطالعه کردم. چون انگلیسی می دانستم متوجه شدم که چه نوع اطلاعاتی بر روی برگه ها ثبت شده است و از همه مهمتر این که  بایک فرمول ریاضییاتی می توان َاطلاعات و آمار و ارقام را محاسبه نمود و بصورت قابل استفاده درآورد. همه آنچه را که در یافته بودم به مسئول بخش کامپیوتری توضیح دادم و گفتم سعی کند با این فرمول ریاضی اطلاعات را به کامپیوتر بدهد.
یک هفته بعد اثری از جعبه های حاوی برگهای اطلاعات و آمار و ارقام نبود. وقتی پرسیدم چه بر سر آنها امد گفتند : "خوشبختانه کامپیوتر با روش و فرمول ارایه شده تطابق نشان داده و اطلاعات در کامپیوترها ذخیره شدند. "
با آنکه من شش ماه پیش به آن شرکت رفته بودم بخاطر این موفقیت پایه ۱۲ کاری به من دادند که البته من به دلایل شخصی بیش از یک سال در آنجا نماندم.

فرهنگهای لغت که مور استفاده من بوده است:
این فرهنگها تا آنجا که به زبانهای خارجی مربوط می شود رکن و بنیان اصلی کتابخانه من بوده و هستند. من مانند بسیاری از زبان آموزان لغات و اصطلاحات زبانها یی را که آموخته ام از همین فرهنگهای لغات و اصطلاحات بوده است.
زبان آموزی که روش صحیح استفاده از فرهنگهای لغات و اصطلاحات را بداند نیمی از راه زبان آموزی را پیموده است. در ضمن چون سالها به شغل جنبی ترجمه نیز اشتغال داشتم این فرهنگهای لغات همیشه مرا یار و یاور بوده و صحت ترجمه های نرا تا حدود زیادی تسهیل کرده اند.

نخستین فرهنگ ها

۷۶-فرهنگ لغات دو زبانه حییم انگلیسی به فارسی
۷۷-فرهنگ لغات فارسی به انگلیسی حییم
اطلاعاتی که در ویکپدیا در مورد سلیمان حییم وجود دارد می گوید:

" سلیمان حییم اولین فرهنگ دوزبانه خود را، به نام فرهنگ جامع انگلیسی ـ فارسی، ارائه کرد. جلد اول در ۱۳۰۸ش و جلد دوم در ۱۳۱۱ش در تهران به چاپ رسید. این فرهنگ مفصّل و روشمند، به دلیل همکاری با آمریکاییان در کالج البرز و گروه میلسپو و دستیارانش، گرایش به انگلیسیِ آمریکایی دارد.

حدود ده سال بعد (تهران ۱۳۲۰ش و ۱۳۲۲ش، ج ۲)، همین فرهنگ با ویرایش و توسعه واژگان و با نام فرهنگ بزرگ انگلیسی ـ فارسی چاپ شد. در آن زمان حییم در شرکت نفت ایران و انگلیس کار می‌کرد و با اصطلاحات بریتانیایی بیشتر سر و کار داشت. در این فرهنگ، گرایش انگلیسیِ بریتانیایی غالب است.[۱]

حییم که قواعد کار را به‌درستی شناخته بود، چندی بعد (تهران ۱۳۱۲ش و ۱۳۱۴ش)، با استفاده از برگه‌های مدخل‌های فرهنگ جامع انگلیسی ـ فارسی، فرهنگ جامع فارسی ـ انگلیسی را در دو جلد به چاپ رساند[۲] و از آن پس، فرهنگ نویسی را تا آخر عمر ادامه داد.

شروع به کار فرهنگ نویسی ویرایش
فرهنگ بزرگ انگلیسی به فارسی حییم مفصّلترین اثر اوست که حدوداً شامل ۵۵ هزار مدخل و ۲۵ هزار زیرمدخل است که از میان مجموعه‌ای از لغتنامه‌ها دستچین شده‌است. چون وی عقیده داشت آموختن علم اولین شرط پیشرفت اجتماعی است، سهمی که در این فرهنگ برای لغات علمی قائل شده بیش از حد معمول فرهنگهای عمومی است.

حییم سال‌ها اصطلاحات رایج در حرفه‌های گوناگون را به دقت ضبط کرده بود و می‌کوشید به جای ساختن لغت، واژه‌هایی را که بین اهل فن مرسوم است به کار بَرَد. گفته‌اند که گاه در جستجوی ریشه بعضی لغات، کار خود را رها می‌کرده و به گفتگو با صنعتگری که مشغول کار بود، می‌پرداخت.

سلیمان حییم با زبان و ادبیات فارسی و آثار بزرگان ادب و واژگان کهن آشنا بود و در دادن معادلها ترجیح می‌داد از کلمات فارسی (هر چند غیر مصطلح و مهجور) و سپس از کلمات عربی استفاده کند و کلمات اروپایی رایج در فارسی را عمداً به کار نمی‌برد.

البته در این اواخر انتقاداتی بر فرهنگهای حییم بخاطر عدم تطابق با قوانین بین المللی فرهنگ لغت نویسی شده بود."


سایمان حییم فرهنگهای دیگری را نوشت که عبارتند از:

۷۸-فرهنگ جامع انگلیسی ـ فارسی در دو جلد (۱۳۰۸ش و ۱۳۱۱ش)؛
فرهنگ جامع فارسی ـ انگلیسی در دو جلد (۱۳۱۲ش و ۱۳۱۴ش)؛
۷۹-فرهنگ فرانسه ـ فارسی (۱۳۱۶ش)؛
فرهنگ بزرگ انگلیسی ـ فارسی، دو جلدی (۱۳۲۰ش و ۱۳۲۲ش)؛
-۸۰فرهنگ انگلیسی ـ فارسی (۱۳۳۱ش)؛
۸۱-فرهنگ فارسی ـ انگلیسی (۱۳۳۳ش)؛
۸۲-امثال فارسی ـ انگلیسی (۱۳۳۴ش)؛
فرهنگ کوچک انگلیسی ـ فارسی (۱۳۳۵ش)؛
فرهنگ عبری ـ فارسی (۱۳۴۰ش)؛
۸۳-فرهنگ کوچک فرانسه ـ فارسی (۱۳۴۵ش


کتاب امثال فارسی - انگلیسی او از جمله کتابهایی است که هر کس که تمایل به تبحر د ر کار ترجمه و یا آموزش فارسی و انگلیسی دارد و می خواهد به زبان خارجی مانند یک خارجی سخن گوید بسیار مفید است.

البته یک فرهنگ اصطلاحات انگلیسی فارسی نیز در ایران به طبع رسید که توسط شاپور ریپورتر جاسوس و عامل اینتلیجنت سرویس در ایران به رشته نگارش در آمده بود. اگرچه این فرهنگ کمیاب است که شاید بخاطر شهرت بد ریپورتر و پدرش باشد ولی حکایت از تسلط او در تبدیل اصطلاحات و ضرب المثل های فارسی و انگلیسی به یکدیگر دارد.

ادامه دارد...

امیر تهرانی

ح.ف

تا اینجا ۸۳ جلد