رازهای کتابخانه من(۳۲): عر صه با شکوه ادب پارسی:شاهنامه(۲)

بهترین نعمت پروردگار
سخنان اصلی فردوسی در شاهنامه با ستایش خرد آغاز می شود. او این نکته مهم را مخصوصا در ابتدای شاهنامه آورده است تا هر آن کس که بخواندن این کتاب روی می آورد باید بداند که بدون خرد زندگی شادمان نخواهد بود.
از دیدگاه فردوسی برترین نعمت خدایی است. هر کس که خرد دارد چشم جانش باز است و خوب و بد را تشخیص می دهد. اگر چشم خرد یا همان چشم جان تیره شو د سیاه روز ی انسان حتمی است. کسی که شمع خرد را در مقابل روشن ندارد:

خرد بهتر از هر چه ایزد بداد                     ستایش خرد را به از راه داد

خرد رهنمای و خرد دلگشای                    خرد دست گیرد به هر دو سرای

ازو شادمانی وزویت غمیست                  وزویت فزونی وزویت کمیست

خرد تیره و مرد روشن روان                         نباشد همی شادمان یک زمان

چه گفت آن خردمند مرد خرد                       که دانا ز گفتار از برخورد

کسی کو خرد را ندارد ز پیش                      دلش گردد از کردهٔ خویش ریش

هشیوار دیوانه خواند ورا                             همان خویش بیگانه داند ورا

ازویی به هر دو سرای ارجمند                       گسسته خرد پای دارد ببند

خرد چشم جانست چون بنگری                      تو بی‌چشم شادان جهان نسپری

نخست آفرینش خرد را شناس                     نگهبان جانست و آن سه پاس

سه پاس تو چشم است وگوش و زبان           کزین سه رسد نیک و بد بی‌گمان

خرد را و جان را که یارد ستود                       و گر من ستایم که یارد شنود

حکیما چو کس نیست گفتن چه سود              ازین پس بگو کافرینش چه بود

تویی کردهٔ کردگار جهان                            ببینی همی آشکار و نهان


چشم جان چیست؟چون چشمان که در صورت ما قرار گرفته چشم جسم مااست ولی چشم روح ما و فکر ما کدامست.حکیم فرزانه ایران خرد را چشم جان و روح و عقل می داند.

خرد چشم جانست چون بنگری      تو بی چشم شادان جهان نسپری

اکنون پرسش مهم این است!ما  در زندگی روز مره خود چه اندازه از  چشم جانمان و عقلمان یعنی از خرد و عقل و اندیشه استفاده می کنیم؟اگر این میزان استفاده به اندازه کافی است چرا این همه جار و جنجال و د عوا و نزاع خیابانی داریم؟تصادفات رانندگی ما تا ۹۰ در صد قابل مهارت شدن است ولی هرروزه بر میزان آن افزوده می شود.چون ما چشم جانمان را نیمه بسته و یا حتی تماما می بندیم.

این است که در مانده شده ایم.مشکل فرهنگی وخیم پیدا کرده ایم.

در همین شعر فردوسی راه نجات را مختصر و مفید به ما می آموزد!

سه پاس تو چشم است و گوش و زبان    کزین سه رسد خوب و بد بی گملن

یعنی به زبان ساده و خودمانی!می خواهی سالم بمانی می خواهی آسوده زندگی کنی می خواهی با موفقیت به آرزوهایت برسی زبان خود را نگه دار بر سر هر کس داد نکش بد نگو !هر حرفی را نزن و رابطه خود را با عزیزان و دوستانت ویران نکن! با چشم باز و محتاط و دقیق نگاه کن تا فرصتها از دست نروند ،زیباییها را ببینی بدیهارا دریابی بدها را بشناسی  کتابهای خوب بخوان فیلمهای خوب نگاه کن موسیقی شاد و سازنده و حیاتبخش گوش کن! و گوش به سخنان زیبا و سازنده بده !

با دانایان و تجربه داران مشورت کن،

به گفتار دانندگان راه جوی                       به گیتی بپوی و به هر کس بگوی

در پی آموزش علم و دانش باش! تا زندگیت به شاهکار تبدیل شود.

ز هر دانشی چون سخن بشنوی                  از آموختن یک زمان نغنوی

ادامه دارد.