رازهای کتابخانه من(۱۳ت): سیری در تاریخ ایر ان و جهان(۱ت)

سیری در تاریخ انسان وجهان
کمتر خواننده حرفه ای کتاب را می توان یافت که علاقمند به خواندن و مطالعه کتابهای تاریخی نباشد. این علاقمندی در افرادی مانند من به توان چها ر و پنج است.البته طی ارائه گزارشات و طی نوشتار های این وبلاگ عدد دقیق آن مشخص خواهد شد. ولی فکر می کنم حد اقل پانصد جلد از سه هزار وپانصد جلد کتابی که خوانده ام کتابهای تاریخی باشد.

۴۶-کتاب تاریخ بیهقی
نخستین کتاب تاریخ که مرا بشدت جذب نمود و هنوز همان علاقمندی را به آن دارم کتاب تاریخی بیهقی بود.
نویسنده این کتاب با ارزش ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی است. گویا این کتاب بخشی از کتاب مفصّل تری به نامهای جامع التواریخ ، جامع فی تاریخ سبکتگین ابوالفضل بیهقی، و یا تاریخ آل محمود یا تاریخ آل سبکتگین است. آن طور که بیاد دارم خود بیهقی مجلدات تاریخ جامع را سی عدد ذکر می کند که انروزه فقط همین بخش باقیمانده است.

این بخش ۴۲ سال از سلطنت غزنویان را پوشش می دهد که خود کتاب با مرگ سلطان محمود و به تخت ر سیدن سلطان مسعود غزنوی آغاز می شود.

نقطه آغاز این تاریخنگاری مرگ سلطان محمود غزنوی و حرکت سلطان مسعود از سپاهان یا همان اصفهان است و سپس ورود به شهر ری نزدیک تهرا ن  و از تهران به نشابور و آنگاه به هرات می رسد.
محمود غزنوی که فردوسی بزرگ شاهنامه را بنام او سرو ده بود در غزنین سر بر خاک گور گذاشت. او همان کسی بود که   می گفت :"انگشت در جهان کرده و بد نبال رافضی( شیعیان ) می گردم."
چون مسعود در سپاهان بود برخی از بزرگان دربار غزنوی فرزند دیگر سلطان محمود را به تخت شاهی نشاندند. از جمله این بزرگان امیر حسنک وزیر ایرانی والاتبار و غیر تمندی بود که ایران در نظر او مهمتر از سلطان محمود و مسعود بود. اما بعد در همین کتاب تاریخ بیهقهی شرح جانگداز ی از بیهقی وجود دارد که داستان بر دار کشیدن حسنک وزیر را ارایه می کند که بر اثر حسادت همکاران و کینه خلیفه قلدر عباسی فرمان قتل او صادر شده بود.
علی بن زید بیهقی گزارش نموده هر سی جلد کتاب جامع تاریخ نوشته شده توسط ابولفضل بیهقی را در کتابخانه سرخس و کتابخانه مدرسه خاتون مهد عراق در نیشابور دیده بوده است. 

مسعود و خطاهای دوران نوجوانی
بین مسعود و محمود پدر و پسر در بسیاری از موارد اختلاف بود حتی یکبار روبروی همدیگر صف جنگی آراستند و می رفت که یا پدر پسر را بکشد و یا برعکس پسر پدر را به قتل رساند.اما با پا در میانی افرادی مانند همین بیهقی و احتمالا حسنک وزیر ، مسعود به دستبوسی پدر رفت.

تصویر خانه شهوانی مسعود
زمانی مسعود بعنوان ولیعهد و در شهری دور از پایتخت غزنویان و دور از چشم پدر بود دستور داده بود که برایش سالنی با تصویر های مستهجن از صحنه های شهوانی بسازند و شب هنگام در آن سالن بسر می برد.
جاسوسان پدر خبر را به سلطان محمود دادند و محمود دستور تحقیق داد تا تنبیه مقرر کند. ولی پیش از آن که پیک او غزنین را ترک کند ساعتها قبل جاسوس مسعود که در دربار پدر خبر چینی می کرد عازم محل اقامت مسعود شده بود. و پیش از رسیدن گزارشگر دربار غزنوی، جاسوس مسعود خبرش کرده و او دستور تخریب تصویر ها را به نحوی داده بود که وقتی عامل سلطان وارد شد هیچ اثری از آ ن تصاویر نمانده بود.
معتبر ترین تا یخ عصر غزنوی
تاریخ بیهقی مهمترین و معتبرترین تاریخ عصر غزنوی است که شش مجلد به دست آمده آن شامل حوادث روزگار پادشاهی امیر مسعود، فرزند سلطان محمود غزنوی است .
این کتاب مورد قبول تاریخنگاران غربی نیز بوده است و در نگارش تاریخ ایر ان دوران غزنوی منبع مهمی به شمار آمده است. علاوه بر آن،  کتاب اطلاعات خوبی در باره سلجوقیان، سامانیان، صفاریان و طاهریان را ارائه می کند.
همچنین کتاب تاریخ بیهقی اطلاعات مفیدی از ادیبان، شعرا، سرزمین خراسان به ویژه خوارزم، امثال و حکم و به طور کلی حیات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ادبی ایران در عصر غزنوی به دست می‌دهد .

بیهقی خود گفته است:
"سخنی نرانم تا خوانندگان این تصنیف گویند شرم باد این پیر را."
"غرض من آن است که تاریخ پایه‌ای بنویسم و بنایی بزرگ افراشته گردانم، چنان که ذکر آن تا آخر روزگار باقی‌ماند."
در نوشتار بعدی در باره تاریخ بیهقی ماجرای حسنک وزیر را بیان خواهیم داشت...

ادامه دارد...

ح.ف

تکرار و اضافات